HoodDeFi | #4

6 min readNov 12, 2022

IMPERMANENT LOSS & LIQUIDITY POOL ÜSTÜNE

Esasında Defi protokolleri tokeni olan tüm kullanıcıların piyasa yapıcısı ve likidite sağlayıcısı olmasına olanak tanımasıyla piyasayı dağıtık bir yapıya kavuşturup demokratikleştirmesi anlamında büyük bir yenilik sağlarlar ve bunu yaparken fon sağlayıcıların alım-satımlar sonucu ödenilen komisyonlardan havuzdaki payları oranında gelir elde etmelerine de olanak tanır. Yukarıda bahsedilen iki özelliğinden dolayı bu tarz protokoller kripto para alanında hızlıca kendine sağlam bir yer edindi.

LP(Liquidity Pool) yani Likidite Havuzu nedir?

Defi doğalında yukarıda bahsettiğimiz üzere işler durumda olmak için likidite havuzlarına ihtiyaç duyar.

Tokenlerinizi(bir veya birden fazla) bir likidite havuzuna eklediğinizde, o likidite havuzunda(örneğin ETH/BTC) gerçekleşen işlemlerin işlem ücretlerinden(swap fee) bir pay kazanırsınız bu pay ise şu şekilde hesaplanır.

A= Havuzdaki payınız
B= Havuzdaki toplam miktar
C= Sizin alacağınız fee
D= Toplam fee

A/B = C/D olacak şekilde payınızı hesaplayabilirsiniz. Burada A, B değerleri bellidir. Dolayısıyla havuzdaki pay yüzdeniz açıktır. Örneğin toplam değeri B= 1000 dolar olan bir havuzda B=100 dolarılık bir fonunuz varsa havuzdaki işlem komisyonlarının 1/10’nu yani 10%’unu alırsınız. Bu aldığınız pay dışında platformun belirlediği başka bir tokeni de ödül olarak kazanabilirsiniz.

Likidite havuzlarındaki kriptoların fiyatı, havuz içindeki varlıkların oranı ile belirlenir. Bu da kullanıcılar veya yatırımcıların bu havuza belirlenen veya kullanıcının inisiyatifine bırakılmış bir token çifti eklemesi gerekir. Bu oran belirlenen oranda olduğu gibi ki bu genelde başlangıçta kullanıcıdan 50%/50% oranında talep edilir ancak serbest bir şekilde de kullanıcı inisiyatifine bırakılabilir. Ayrıca likidite havuzuna ikiden fazla token belirlenen oranlarda eklenebilir. Örneğin, ETH fiyatı 1300 dolar ve BTC fiyatı 19400 dolar iken yarıyarıya ETH/BTC eklenilmesi istenen likidite havuzuna ETH/BTC= 0.06701 oranında bu iki coin çifti eklenmelidir. Yani 1 adet btc için yaklaşık olarak 14.923 adet ETH eklenmesi gerekir. Bu yapıldıktan sonra gerçekleşen her işlemden bu işlem çiftinin havuzundaki paya göre komisyon ücreti alınır. Her yapılan alım-satımdan kesilecek komisyon oranını ise protokol belirler. Kullanıcı ise payı doğrultusunda bu işlemlerden ETH ve BTC veya platformun belirlediği bir token kazanabilir.

Bu her ne kadar kolay gözükse de bir riski de beraberinde getirir. Protokolün tamamen güvenilir olduğunu varsayarsak bu risk Impermanent Loss(IL) denilen Türkçeye geçici kayıp olarak çevrilen ancak esasında kalıcı kayıp riskidir. Esasında en büyük kayıp risklerinden biri de budur.

Impermanent Loss yani Kalıcı Kayıp nedir?

Bir likidite havuzuna fonlarınızı yatırdığınızda kalıcı kayıba maruz kalabilirsiniz. Bunun sebebi ise havuza eklediğiniz fon çiftindeki varlıkların fiyatının yatırdığınız zamana göre değişmesidir. Impermanent Loss ise fiyatın gittiği yönden bağımsız olarak gerçekleşir. Burada dikkat edilen havuza eklenen işlem çiftinin kendi arasındaki çapraz kurun değişimidir. Fiyat değişikliğinin büyüklüğüne göre fonlarınızın maruz kaldığı kalıcı kaybın büyüklüğü de değişir ve bu işlem çiftinin kendi arasındaki fiyata göre de ayrıca değişir. Yani likidite havuzuna eklediğiniz işlem çiftinin stabil bir token cinsinden değerindeki değişim pozitif yönde olsa bile yatırdığınız tokenlerin kendi aralarında ilk eklediğiniz ana göre bir değişiklik varsa geçici kayıp yaşarsınız. Ayrıca buna ekleme, çıkarma ve takas komisyonlarını da eklemek gerekir. Çünkü bu da bir maliyet ve az da olsa(ağın yoğunluğuna göre dikkate değer bir miktara da çıkabilir) fon kaybına neden olur.

Örneğin 1 ETH’nin fiyatı 1400 dolar iken likidite havuzuna 1 ETH ile 1400 DAI eklediniz. Bu durumda havuza eklediğiniz fonun toplam değeri 2800 DAI olur. Ancak belli bir süre sonra 1 ETH fiyatı 2000 dolara çıktığı zaman normal şartlarda 2000 + 1400 dolar yani 3400 dolar elde edecekken likidite havuzundaki oransal dengenin sağlanması şartına göre fiyat arttıkça ETH bakiyenizden DAI bakiyenize oranı tutturmak için iç arbitraj olur ve günün sonunda elinize 3400 dolardan daha az bir para ve havuzda gerçekleşen işlem hacmine göre kesilen komisyonların havuzdaki payınıza göre miktar geçer. Dolayısıyla çok sık işlem yapılan bir işlem çifti değilse veya çok kullanılan bir protocol değilse swaplardan elde ettiğiniz gelir. Fiyat farkı sonucu işlem çifti arasındaki arbitrajdan kaynaklı kalıcı kaybı (Impermanent Loss) karşılamayabilir.

Örneğin, en çok bilinen Defi protokolü olan Uniswap likidite sağlayıcılarına gerçekleşen her işlem için 0.3% işlem ücreti alır ve bu işlem ücretini likidite sağlayıcılarına orantılı olarak dağıtır. Bu dağıtım sonucu işlem komisyon gelirleri kalıcı kayıp riskinden fazla olup likidite sağlayıcısı eklediği likidite sonucuna kalıcı kayba rağmen kar elde edebilir fakat bu, protokole, fon eklenen havuza ve tabii ki likidite derinliğine(slippage tolerance), eklenen işlem çiftine ve daha geniş ölçekte piyasa şartlarına bağlıdır.

Görsel Kaynak: https://uniswap.org/blog/your-first-uniswap-integration

Not: Slippage tolerance yani fiyat sapması kısaca likidite derinliğine bağlıdır ve takas yapacağınız fonun büyüklüğü arttıkça takas sonucu elinize geçecek tokenin miktarındaki eksilme oranını gösterir. Bu da ayrıca bir maliyet olarak hesaba katılmalıdır.

Kalıcı kayıp aslında bir fırsat maliyetidir. O maliyeti de bir örnek ile açıklarsak;

Uniswap’ta ETH/DAI havuzuna eşit oranda ( 1 ETH karşılığı DAI) likidite eklememiz gerekmektedir. 1 ETH karşılığı güncel kur üzerinden 1300 DAI yatırmak zorundayım. Toplamda ise 1 ETH + 1300 DAI = 2600 DAI yani yaklaşık 2600 USD’lik bir fon eklerim.

Likidite havuzunda ise yine güncel kurdan 20 ETH ve 26000 DAI olduğunu varsayalım. Bu durumda

O da;

= 0.05 yani 5%’tir. Dolayısıyla havuzun alım-satımlar sonucu kesilen komisyondan dağıtacağı gelirin 5%’i oranında gelir elde ederiz.

Biraz daha detaya inersek, Uniswap gibi AMM’lerin çalışma sistemi x * y = k’dır. x ve y, belirli bir likidite havuzundaki iki tokeni temsil eder. K ise sabit bir değerdir. Örneğimizde 1 ETH * 1300 DAI = 1300 DAI’dir. ETH fiyatının ne olduğunun bir önemi yoktur. Toplam değer 1300 sabit olacaktır. Dolayısıyla ETH fiyatı artarsa oluşan arbitraj imkanlarından dolayı ETH satılıp DAI’ye 1:1 çıpa korunması için eklenir. Tersi de DAI için geçerlidir. Bu havuz ile piyasa arasındaki fiyat farklarından kaynaklanan arbitraj botları veya traderları vasıtası ile gerçekleştirilebilir. Arbitraj, piyasalarda bir kar elde etme yöntemidir. Arbitraj, havuzdaki kur ile piyasadaki kur dengelenene kadar devam eder.

Likidite havuzuna eklediğiniz fonları çekmek istediğinizde ise o anda havuzdaki oranınıza göre fonunuzu teslim alırsınız. Ancak fonlarınızı eklediğinizdeki kur üstünden değil güncel kur üstünden teslim alırsınız dolasıyıla eklediğiniz işlem çifti arasında kur değişimi oranında farklı miktarlarda token çifti alırsınız ancak teslim aldığınız token yine miktardan bağımsız olarak 1:1 oranında teslim alınır.

Yani örneklersek;

Başlangıçta 1 ETH , 1300 DAI ve havuz oranımız 10% olduğunu sayalım.

Teslim aldığımız fonlar ise 0.9 ETH 1400 DAI ve havuz oranımız 9% olabilir. Ve buna ek olarak havuzdan kazandığımız payımız oranında işlem komisyonların ve/veya platformun belirlediği token ödül olarak kazanabiliriz.

Grafiğin anlatmak istediği fiyatın gittiği yönden bağımsız olarak;

Her 1.25x fiyat değişimi eklenilen token çiftinini HODL etmeye göre 0.6%’lık bir geçici kayıp yaratır.
Her 1.50x fiyat değişimi eklenilen token çiftinini HODL etmeye göre 2.0% ’lık bir geçici kayıp yaratır.
Her 1.75x fiyat değişimi eklenilen token çiftinini HODL etmeye göre 3.8% ’lık bir geçici kayıp yaratır.
Her 2x fiyat değişimi eklenilen token çiftinini HODL etmeye göre 5.7% ’lık bir geçici kayıp yaratır.
Her 3x fiyat değişimi eklenilen token çiftinini HODL etmeye göre 13.4% ’lık bir geçici kayıp yaratır.
Her 4x fiyat değişimi eklenilen token çiftinini HODL etmeye göre 20.0% ’lık bir geçici kayıp yaratır.
Her 5x fiyat değişimi eklenilen token çiftinini HODL etmeye göre 25.5% ’lık bir geçici kayıp yaratır.